Узлюбленыя архіпастыры, пастыры, манахі
і ўсе верныя дзеці Беларускай Праваслаўнай Царквы!

“Прамудрасць збудавала сабе дом, выцесала сем слупоў яго…
яна сказала: “…пакіньце неразумнасць, і жывіце,
і хадзіце шляхам розуму” (Прам. 9: 1, 7)

З глыбіні біблейскіх часоў гучыць заклік Бога да человека — ісці шляхамі ісціны і здзяйсняць падарожжа свайго жыцця шляхамі розуму.

Магчыма, хтосьці ўспрыме гэтыя словы толькі як літаратурны вобраз, пышную фразу, якая амаль не мае адносін да паўсядзённага жыцця і штодзённых праблем. Але гэта не так! Бо сёння мы святкуем падзею, якая для кожнага чалавека раскрыла дакладны і ясны сэнс гэтага Божага закліку.

Сёння нарадзіўся ў свет Сын Божы, Сын Чалавечы! І Ён сведчыў пра Сябе тымі самымі словамі і вобразамі, якія сыходзілі з вуснаў Яго Нябеснага Айца: “Я — шлях, і ісціна, і жыццё: ніхто не прыходзіць да Айца інакш, як праз Мяне” (Ін. 14: 6).

Свет людзей, у якім заззяла Віфлеемская зорка Спасіцеля, жорсткі і саманадзейны. Але гэты свет здольны змяняцца, калі зварот да дабра адбываецца ў чалавечых сэрцах.

Нараджэнне і зямное служэнне Госпада Іісуса Хрыста, Яго словы і малітвы, самаахвярны подзвіг і ўваскрасенне з мёртвых сталі не толькі натхняльным прыкладам для хрысціян усіх часоў і народаў. Евангельская гісторыя і евангельскае вучэнне раскрылі перад чалавечым родам самыя падрабязныя настаўленні і парады, перасцярогі і нават прадказанні адносна таго, як зрабіць сваё жыццё паўнавартасным не толькі ў зямным вымярэнні, але і ў бессмяротнай вечнасці.

Дзіцятка Іісус нарадзіўся ў пячоры, дзе ў непагадзь гаспадары трымалі сваіх авечак. У Віфлееме, куды Святое Сямейства прыбыло для перапісу насельніцтва Рымскай імперыі, ім не знайшлося месца ні ў перапоўненым пастаялым двары, ні ў доме людзей, якім належала пячора. Аднак гэта не было віною альбо сведчаннем жорсткасці сэрцаў жыхароў горада. Наадварот: тайна нараджэння чалавека ў свет заўсёды патрабуе адасобленасці для маці, а ў шумным горадзе і сапраўды не было месца больш прыдатнага.  

Але як дзівосна і правідэнцыйна уладкавала Божая Прамудрасць дом для Нованароджанага Богадзіцяці Хрыста! Паводле падання, у ноч Ражджаства ў пячоры адкрылася крыніца; тут былі яслі і зерне. І калі маленькі Іісус спавіты быў пакладзены Прачыстаю Маці ў гэтую хлебную калыску, тады замкнулася сувязь часоў: у “горадзе хлеба”, як перакладаецца слова “Віфлеем”, у яслях, напоўненых хлебам, ўзлёг “хлеб жывы, які сышоў з неба” (Ін. 6: 51).

Прамудрасць стварыла для сябе дасканалы дом, заснаваны на Тайнах, якія раскрываюцца і робяцца зразумелымі і даступнымі ўжо не для вузкага кола абраных, а для кожнага чалавека. Гэты дом мы называем Царквою Божаю, — Хрыстовай Царквой, якая створана Богам для людзей, і складаецца з людзей, і Заснавальнік якой — Сын Божы, Сын Чалавечы.

Мы маем цудоўную традыцыю ўладкоўваць калядныя вярцепы ў храмах і ў дамах, у царкоўнопрыходскіх школах і наогул паўсюль, дзе людзі радуюцца Ражджаству Хрыстоваму. Але давайце працягваць гэтую традыцыю і ў паўсядзённым жыцці, уладкоўваючы нашы сем’і і нашы дамы як месцы знаходжання Бога. Давайце увасабляць Віфлеемскую святыню ў сваім жыллі і ў сваіх сем’ях, дзе не будзе месца ні смеццю, ні спрэчкам; дзе святло Ражджэственскай зоркі асвятляе словы і думкі; дзе багавейная цішыня любові і ўвагі да чалавека не падменьваюцца шумам пустасло’ўя і бураю пажаднасцей.

Гасподзь наш Іісус Хрыстос сказаў, што “не прыйдзе Царства Божае прыкметна, і не скажуць: “вось, яно тут”, ці: “вось, там”. Пры гэтым Спасіцель з асаблівай настойлівасцю падкрэсліў, кажучы Сваім суразмоўцам: “…вось, Царства Божае ўнутры вас” (Лк. 17: 20–21).

А гэта азначае, што дасканалы дом нашага жыцця — мара кожнага чалавека пра сямейны ачаг, пра ўласнае прасторнае і ўтульнае жыллё, пра непарушнае бацькоўскае лона — пачынаецца не з крэдытаў і не з праектаў, а з больш цвёрдай асновы. Увасабленне гэтай мары ў жыццё павінна пачынацца з рашучасці ўдасканальваць сваю асобу, уладкоўваць свае адносіны з бліжнімі і дальнімі, развіваць ўзаемаадносіны з Богам па законах Таго, Хто стварыў увесь гэты бачны і нябачны свет, — па законах Самога Тварца.

Бо, по сутнасці, ніхто з людзей не з’яўляецца гаспадаром свайго жыцця, і ўсе мы толькі дойліды па ўзвядзенню храма сваёй душы і свайго лёсу.  Каго нам вінаваціць, калі ў гэтай якасці мы бываем хлуслівымі і несумленнымі, лянівымі і недапытлівымі, саманадзейнымі і жорсткімі? І хто вінаваты, калі храмы нашых сэрцаў ў выпрабаванні аказваюцца ўбогімі хацінамі, і знешнія фасады не могуць схаваць унутранай спустошанасці? Сапраўды горкі прыклад чалавека, на якім спраўджваецца папярэджанне Тварца: “Калі Гасподзь не збудуе дом, то марна працуюць будаўнікі яго” (Пс. 126: 1).

Узлюбленыя браты і сёстры! Мне хацелася б падмацаваць сваю думку прыкладам з нашай агульнай гісторыі. У бягучым годзе спаўняецца 850 год з таго дня, калі прападобная маці наша Еўфрасіння, ігумення Полацкая, унесла выраблены па яе благаславенню уздзвізальны крыж у Спаса-Праабражэнскі храм сваёй абіцелі.

Ці думала яна ў той час, што працягвае справу роўнаапостальнага  князя Уладзіміра, ствараючы духоўную аснову Белай Русі, — аснову, на якой будзе ўзрастаць і ўмацоўвацца шматвяковая гісторыя беларускай духоўнасці і дзяржаўнасці, нацыянальнай культуры і самабытнасці?

Ці прадбачыў майстар Лазар Богша, працуючы восем з паловай стагоддзяў таму над Полацкім крыжам, што на рубяжы XX і XXI стагоддзяў яго шэдэўр будзе ўзноўлены як сімвал гістарычнай, рэлігійнай і дзяржаўнай годнасці беларускага народа?

Ці думаў дойлід Іаан, бачачы відавочную дапамогу Божую ў будаўніцтве Спаса-Праабражэнскага храма, што гэты дом Гасподні стане духоўнай калыскай заходнерускага манашаства і выстаіць перад усімі вогненнымі віхурамі, якімі будуць напоўнены наступныя восем з паловай стагоддзяў?

Кожны з іх і яшчэ сотні і тысячы рупліўцаў нівы Хрыстовай змірэнна і настойліва здзяйснялі справу свайго жыцця, да якой былі закліканы, і  плады гэтых спраў знайшлі бессмяротнасць яшчэ ў цяперашняй зямной гісторыі.

Успамінаючы іх святыя імёны, мы заклікаем да асаблівай адказнасці за дзеянні сённяшніх дзён. Мы будуем наш агульнанацыянальны дом і клапоцімся пра яго лёс у прасторы дома агульнаславянскага, агульнаеўрапейскага і агульначалавечага. Якім яму быць, залежыць ад духоўнай і грамадзянскай якасці тысяч і мільёнаў дамоў і сем’яў суайчыннікаў нашых, ад прыгажосці храмаў душ нашых і набожнасці абіцеляў сэрцаў нашых.

У дзейсным усведамленні гэтага заключаецца прамудрасць нацыянальнага домаўладкавання. І на агульнанародным, і на асабістым узроўнях аднолькава важным застаецца абяцанне Таго, Хто нарадзіўся  сёння ў  Віфлееме — Госпада нашага Іісуса Хрыста: “Хто любіць Мяне, той выканае слова Маё; і Айцец Мой узлюбіць яго, і Мы прыйдзем да яго і абіцель у яго створым” (Ін. 14: 23).

Сардэчна вітаю з Ражджаством Хрыстовым усіх вас, дарагія браты і сёстры! Калядныя добрыя пажаданні накіроўваю суайчыннікам нашым, якія знаходзяцца за межамі беларускай Айчыны, і сведчу перад усім хрысціянскім светам вялікую радасць адкрыцця праз Ражджаство тайны Промыслу Божага: “Слава ў вышніх Богу, і на зямлі мір, у людзях добрая воля!” (Лк. 2: 14).

+ ФІЛАРЭТ,
Мітрапаліт Мінскі і Слуцкі,
Патрыяршы Экзарх усяе Беларусі

Ражджаство Хрыстова,
2010 / 2011 гг.,
Мінск

Русский